Bir hapishane ne için kurulur? Suçlular için dediğinizi duyar gibiyim.  Peki suç nedir? Kelimenin sözlük anlamı şu şekilde: “Toplumsal düzenin devamı açısından korunması gereken hukuki değerlerin bilerek ve istenerek ihlalini (kast) veya bu değerleri korumaya yönelik kurallara karşı özensizliği (taksir) ifade eden insan davranışına suç denir.”  Son kısma dikkat etmenizi istirham edeceğim; “…İnsan davranışlarına suç denir.” Buradan çıkacak sonuç, benim anladığım kadarıyla, şu şekilde olmalı; hukuk karşıtı insan davranışlarına suç, karşıt faaliyette bulunan insanlara da suçlu denir.  Peki fikirlerin tutsak edilmesi mümkün mü?  Kanun-i sebeplere aykırı faaliyette bulunmuş  kişilerin değil, düşüncelerin hapsedilmesinden bahsediyorum. Tarihten günümüze bunun birçok örneğini görmek mümkün ancak şimdilik en bilinenine odaklanmak istiyorum.  Bastilleq Hapishanesi, dünyanın değişmesine sebep olan olayların başladığı, Fransız İhtilali’ni yapan devrimcilerin ilk durağı. Bilinenin aksine devrimcilerin orayı basmasının temel sebebi fikir babalarının tutuklanması değildi çünkü Voltaire, Diderot, Montesquieu, Rousseau o tarihte çoktan ölmüştü yalnızca fikirleri ile eşlik ediyorlardı isyana. Devrimcilerin orayı hedef almasının temel sebebi mühimmat teminiydi. Anlayacağınız Bastille sandığınız kadar soğuk değildi.  Ancak dikkat çekmek istediğim husus zaten İhtilalin detaylar veya Bastille’nin tarihi önemi değil Bastille Hapishanesinin manevi ve bilişsel ehemmiyeti.  Devrimcilerin orayı hedef almasını psikolojik bir yansıma olarak kabul edebiliriz çünkü hapishane dediğimiz şey özgürlük kısıtlayıcı bir anlam teşkil ediyor ve bu kurum baskıcı kralların, menfaatperest hükümetlerin çıkarına alet olunca çok tabiidir ki hapishaneler asıl anlamını yitiriyor.  Fransız krallarının özgürlük ve temel hak kısıtlayıcı faaliyetleri, ihtilalcilerin bir hapishaneye; fikirlerin tutsak edildiği anlamını yüklemelerine vesile olmuş ve temel özgürlüğün sağlanması için fikirlerin kurtarılması görüşünü doğurmuştur.  Elbette bu fikirlerin doğmasında Voltaire’nin eleştirel fikirlerinin, Diderot’un Encyclopédie ile devrimci zihniyeti beslemesinin ve Rousseau’nun Toplum Sözleşmesi görüşlerinin birleşmesi de son derece etkili olmuştur.  Fikr-i tutsaklıkların yaygın olduğu günümüze geldiğimizde Bastille’nin hayaletinin aramızda olduğu düşünmek yanlış olmaz. Burada önemli olan şey bu ruhu içselleştirerek düşüncelerimizi özgür kılmak. Aksi halde de distopik bir evrende yaşamayı göze almak.  14 Temmuz 1789 Bastille Baskının 236. yılına özel yazdığım yazımı bugün hâlâ düşüncelerimizi hapsedecek duvarları yıkmak için bize örnek teşkil etmesini umarak devrimin mimarlarından sayılan Voltaire’nin bu sözleri ile bitirmek istiyorum;  “ Hakikati arayan her kim olursa olsun zulüm görecek. O halde karanlıklar içerisinde tembel tembel oturmalı mı? Yoksa hasedin ve iftiranın kendi meşalelerini yeniden yakmak için kullanacakları bir meşale mi yakmalı? Bana kalırsa, ben zehirlenme korkusuyla yemek yemekten ne kadar imtina edilmemesi gerekiyorsa, hakikatin bu canavarlar karşısında o kadar saklanmaması gerektiğine inanıyorum.“    (*) Fransız Devrimi ile ilgili bu yazı yabancı okurlarımız için Fransızca olarak da aşağıda okuyucularımıza sunulmuştur.   Le Fantôme de la Bastille À quoi sert une prison? J'entends presque dire: pour les criminels. Alors, qu'est-ce qu'un crime? Voici la définition du dictionnaire: "Un crime est un comportement humain qui exprime la violation intentionnelle et délibérée de valeurs légales devant être protégées pour le maintien de l'ordre social (intention) ou le non-respect des règles visant à protéger ces valeurs (négligence)." J'aimerais que vous prêtiez attention à la dernière partie: "Le comportement humain est appelé crime." Si je comprends bien, la conclusion à tirer de tout cela est la suivante: les comportements humains contraires à la loi sont appelés crimes, et les personnes qui se livrent à des activités contraires à la loi sont appelées criminels. Est-il donc possible d'emprisonner des idées? Je parle de l'emprisonnement des pensées, et non de personnes ayant agi contre des motifs légaux. Il est possible de voir de nombreux exemples de ce genre de l’histoire à nos jours, mais pour l’instant je veux me concentrer sur les plus connus. La prison de la Bastille est le premier arrêt des révolutionnaires qui ont mené la Révolution française, là où ont commencé les événements qui ont changé le monde. Contrairement à la croyance populaire, la principale raison pour laquelle les révolutionnaires ont attaqué ce lieu n'était pas l'arrestation des pères de l'idée, mais plutôt la mort de Voltaire, Diderot, Montesquieu et Rousseau, qui ne faisaient qu'accompagner la rébellion de leurs idées. La principale raison pour laquelle les révolutionnaires ont pris pour cible ce lieu était de se procurer des munitions. Comme vous pouvez le constater, la Bastille n'était pas aussi froide qu'on le pense. Cependant, ce que je souhaite souligner ne concerne pas les détails de la Révolution ni l'importance historique de la Bastille, mais l'importance spirituelle et cognitive de la prison de la Bastille. On peut accepter que le ciblage de ce lieu par les révolutionnaires soit une réflexion psychologique, car ce que nous appelons une prison a un sens qui restreint la liberté, et lorsque cette institution devient un outil au service des intérêts de rois oppresseurs et de gouvernements égoïstes, elle perd son sens véritable. Les activités des rois de France qui ont restreint la liberté et les droits fondamentaux ont conduit les révolutionnaires à attribuer le sens des idées au fait d'être retenues en prison, et ont donné naissance à l'idée que les idées devaient être sauvegardées afin de garantir la liberté fondamentale. Bien sûr, la combinaison des idées critiques de Voltaire, de l'Encyclopédie de Diderot, qui a nourri la pensée révolutionnaire, et des vues de Rousseau sur le Contrat social, a également eu une influence considérable sur l'émergence de ces idées. Il ne serait pas faux de penser que le fantôme de la Bastille nous accompagne aujourd'hui, où la captivité intellectuelle est répandue. L'important ici est d'intérioriser cet esprit et de libérer nos pensées. Sinon, nous risquons de vivre dans un univers dystopique. Je voudrais conclure mon article, écrit spécialement pour le 236e anniversaire de la prise de la Bastille le 14 juillet 1789, par ces mots de Voltaire, l'un des architectes de la Révolution, espérant qu'ils nous serviront d'exemple pour abattre les murs qui emprisonnent encore aujourd'hui nos pensées: "Quiconque cherche la vérité sera persécuté. Doit-il alors rester les bras croisés dans l'obscurité ? Ou doit-il allumer une torche que l'envie et la calomnie raviveront leurs propres torches ? À mon avis, je crois qu'il ne faut pas plus cacher la vérité à ces monstres qu'il ne faut s'abstenir de manger par crainte d'être empoisonné."