Üç Aylar Başlıyor: Recep, Şaban, Ramazan.

Üç Aylar Başlıyor

Her yıl İslami takvime göre ardı ardına gelen Recep, Şaban ve Ramazan aylıklarına toplumda kısaca “üç aylar” deniyor. Müslümanlar için bu dönem, dünyevi telaşların geri plana itildiği, daha fazla ibadet, zekât ve iç muhasebenin ön plana çıktığı bir hazırlık süreci; Ramazan ise bu hazırlığın doruğa ulaştığı, orucun, teravih namazlarının ve Kadir Gecesi’nin kutsallığıyla tanımlanan ay olarak yaşanıyor. Recep, Şaban, Ramazan ne demek? Üç ayın adları Arapça kökenlidir ve her birinin sözcüksel bir çağrışımı vardır. Receb; köken olarak “saygı, hürmet” anlamını çağrıştıran bir kökten gelir ve İslam öncesi Arap toplumunda da mukaddes addedilen aylardan biridir. İslamiyet öncesi dönemde; hevber ve esamm diye adlandırılmıştır.  Şaban; kelime kökeni itibarıyla “ayrılmak, dağılmak” anlamlarına gelen köklerle ilişkilendirilir; bazı kaynaklar bunun toplulukların yaz aylarına doğru dağıldığı mevsimsel bir çağrı olduğunu öne sürer. İslamiyetten önce bu ay mevhâ’, va‘l, ‘âdil ve âẕil isimleriyle adlandırılmıştır.  Ramazan; Arapça ramad (sıcaklık, kavurucu kuruluk) kökünden türemiştir; klasik izahlar, yazın kavurucu sıcaklığına benzetilen ruhî bir sınavı ve arınmayı mecaz yoluyla çağrıştırdığını belirtir. Ritüeller: Nasıl geçirilir, ne anlama gelir? Üç aylar, genel olarak şöyle anılır: daha fazla namaz, zikir, sadaka ve Kur’an tilaveti; Peygamber sünnetine uygun nafile oruçlar; kandil gecelerinde cami ve evlerde mevlit ve dualar. Dini önderler, bu dönemin tövbe ve muhasebe için fırsat olduğunu, iman ve ahlakı güçlendirecek davranışların önemini vurguluyorlar. Ramazan ayı ise sosyal ve ekonomik hayat üzerinde somut etkiler yaratır: iftar sofraları, hayır kurumlarının faaliyetleri, fitre ve zekât işlemleri ile cemaat hayatının yoğunlaştığı bir zaman dilimi hâline gelir. Teravih namazları, toplu iftar organizasyonları ve Kadir Gecesi’nin arayışı, Ramazan’ı toplumun ritimlerini değiştiren bir ay kılar. Kandiller ve özel geceler: Üç aylar içinde hatırlanan bazı mübarek geceler, Türk kültüründe “kandil” olarak da anılır; bu gecelerde camiler ve evler dualarla, mevlitlerle ve Kur’an okumalarıyla dolup taşar. Bu gecelerin manevi ağırlığı, bireyleri ve aileleri bir araya getirirken, toplumsal dayanışma ve hafıza pratiklerini de canlı tutar. Toplumsal yansıma: Mekânlar, yardımlaşma, modern uygulamalar: Camiler, vakıflar ve sivil toplum kuruluşları üç aylarda aktif programlar düzenler; halk, daha fazla bağış, yardım kampanyası ve toplu etkinliklerle yoğunlaşır. Modern şehir hayatında Ramazan’ın ekonomik ve kentsel etkileri de gözlemlenir: çalışma saatleri, ticaretin ritmi ve kamu hayatındaki düzenlemeler bu aya göre şekillenir. Öte yandan medya ve sosyal platformlar Ramazan ve üç aylar üzerine geniş ve özel içerikler üretir.  Eleştirel not: Akademisyenler ve dinî çevreler, üç ayların hem manevi zenginliğine dikkat çekiyor hem de bu dönemin ticarileşme tehlikesine işaret ediyorlar. Ramazan’ın hayır ve paylaşma ruhunu güçlendirmek için sivil toplumun ve yerel aktörlerin sorumluluğu büyüktür; aynı zamanda ibadet anlatılarıyla sosyal yardımlaşma arasındaki denge korunmalı, ritüellerin özünden uzaklaşılmamalıdır.