Pasifik derinliklerinde Dünya kabuğu parçalanıyor

Pasifik derinliklerinde Dünya kabuğu parçalanıyor

Science Advances dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre Pasifik okyanusu dip kısmında dünya kabuğu parçalanıyor. Dünya’nın kabuğunu oluşturan plakaların çarpıştığı bölgede yapılan yeni bir analiz, bu yapının “ölmekte” olduğunu ortaya koydu. Bilim insanlarına göre bu süreç, yerkabuğundaki dalma-batma (subdüksiyon) bölgelerinin doğal yaşam döngüsünün bir parçası ve gezegenin jeolojik tarihinin tamamen silinmesini engelliyor. Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden yapılan açıklamada, süreçşöyle anlatılıyor: “Bir dalma-batma bölgesini başlatmak, bir treni yokuş yukarı itmeye benzer. Büyük bir çaba gerektirir. Ama bir kez harekete geçtiğinde, tren yokuş aşağı hızla iner ve durdurulamaz. Onu bitirmek içinse çarpıcı bir şey gerekir: adeta bir tren kazası gibi.” Yerkabuğu tek bir parça değil, aksine devasa kaya plakalarından oluşuyor. Bu plakalar, yarı erimiş mantonun üzerinde yavaşça hareket ediyor. Aralarındaki sürtünme, ayrılma ve çakışma hareketleri, depremlerin ve volkanizmanın temel nedenlerinden biri. Bazı bölgelerde bu plakalar, komşu plakaların altına dalıyor ve bu süreç “subdüksiyon” olarak biliniyor. En karmaşık örneklerinden biri, Kuzey Pasifik Okyanusu’nda, Vancouver Adası açıklarındaki Cascadia dalma-batma bölgesi. Burada dört plaka buluşuyor: Explorer, Juan de Fuca, Pasifik ve Kuzey Amerika plakaları. İlk ikisi, aktif olarak Kuzey Amerika plakasının altına dalıyor. Araştırma ekibi, bölgede neler olduğunu anlamak için deniz tabanına ses dalgaları yansıtan sismik görüntüleme yöntemleri kullandı. Bu yöntem, gezegen ölçeğinde bir ultrason gibi çalışarak yerin derinliklerini ortaya koydu. Analizler sonucunda, deniz tabanının altında çok sayıda büyük fay hattı ve kırık tespit edildi. En dikkat çekici bulgu ise, 75 kilometre uzunluğundaki bir fayın Explorer plakasını aktif olarak kırmakta olduğu. Henüz tamamen ayrılmamış olsa da, plaka “kopmanın eşiğinde”. Araştırmaya göre, plakanın bazı bölümleri artık sismik olarak aktif değil, çünkü ana sistemden kopmuş durumda. Zamanla daha fazla parça ayrıldıkça, dalan plakanın ağırlığı azalacak ve bu da onun aşağıya doğru hareketini durduracak.