NATO'ya, 2025 yılında savunma harcamalarını artırma taahhüdü damga vurdu

Rusya-Ukrayna Savaşı'nın süren etkileri, artan hibrit tehditler ile ABD Başkanı Donald Trump'ın müttefiklere külfet paylaşımını artırma çağrısının sonucunda NATO, operasyonel hazırlığı ve caydırıcılığını kuvvetlendirmeye odaklandı.

BRÜKSEL (AA) - Rusya-Ukrayna Savaşı'nın süren etkileri, artan hibrit tehditler ile ABD Başkanı Trump'ın müttefiklere külfet paylaşımını artırma çağrısının sonucunda NATO, 2025'te savunma harcamaları ve yatırımlarını artırırken, operasyonel hazırlığı ve caydırıcılığını kuvvetlendiriyor. AA muhabiri, 2025 yılında NATO'da atılan temel adımlar ile ittifakı gelecek yıl bekleyen gelişmeleri derledi.2025 yılına, Baltık Denizi'ndeki kritik altyapılarda yaşanan bağlantı kesintileri, siber saldırılar ve Rusya'ya atfedilen "gölge filo" faaliyetlerinin etkisiyle giren NATO, ocak ayında "Baltık Nöbeti" misyonunu başlattı.Misyon uyarınca denetim ve caydırıcılığı güçlendirmek için bölgeye fırkateynler, deniz devriye uçakları ve bir deniz insansız hava aracı filosu konuşlandırılarak askeri varlık ve devriyeler artırıldı.Yılın ilk toplantısı için şubat ayında bir araya gelen NATO Savunma Bakanları, hız, ön konuşlandırma ve lojistiğin öneminin altını çizerek, özellikle Baltık ülkeleri, Polonya ve Yüksek Kuzey için hazırlanan yeni bölgesel savunma planlarının uygulanması için adım attı.Müttefikler, düşük seviyeli hava tehditlerine karşı daha etkin çözümler geliştirmek ve pasif hava gözetimini güçlendirmek amacıyla 2 yeni çok uluslu girişim başlattı.Göreve geldikten sonra ilk NATO toplantısına katılan ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth, ABD Başkanı Donald Trump'ın "tüm müttefiklerin yükün kendilerine düşen adil payını üstlenmesine ilişkin açık beklentisini" üye ülkelere iletti.Rusya'nın NATO sınırları yakınlarında artan ani tatbikatları ve kuvvet intikalleri ile askeri hareketlilik altyapısında kısıtlamalar, hukuki gecikmeler ve koordinasyon eksiklikleri tespit edilmesinin ardından ittifak üyeleri, mart ayında Batı Avrupa'dan doğu kanadına hızlı takviye, sınır aşan intikal ve komuta-kontrol unsurlarına odaklanan büyük çaplı tatbikatlar yaptı.Soğuk Savaş'tan sonra savunma harcamalarında en büyük artış gerçekleştiNisan ayında NATO Dışişleri Bakanlarını bir araya getiren toplantıda, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, "Avrupa kanadında, Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana savunma harcamalarındaki en büyük artışı kaydettik." dedi.Rutte, mayıs ayında Antalya'da yapılan dışişleri bakanları toplantısında da savunmaya gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 2'sinin harcanmasının yetersiz olduğunu belirterek, üyelere savunma harcamalarında artışa gidilmesi gerektiği sinyalini güçlü bir şekilde verdi.Lahey Zirvesi ile savunma harcamalarında tarihi artış taahhüdüHaziran ayında yapılan Lahey Zirvesi'ne ise müttefiklerin savunma harcamalarını 10 yıl içinde GSYİH'nin yüzde 5'i seviyesine çıkarma taahhüdünde bulunmaları damga vurdu.Bu oranın yüzde 3,5'lik kısmının askeri personel ve silahları kapsayan doğrudan savunma harcamalarına, yüzde 1,5'lik kısmın ise "savunmayla bağlantılı harcamalara" yönlendirilebileceği kararlaştırıldı.Rutte'nin Trump'a "baba benzetmesi" yaptığı zirvede, ABD Başkanı, NATO'nun 5. maddesine güçlü bir şekilde bağlı olduğunu dile getirdi. Ancak ABD Başkanı'nın ilk döneminde, ikinci başkanlık için seçim kampanyası sırasında ve sonrasında NATO'ya yönelik mesafeli tutumu ve "Eğer bir ülke yükümlülüklerini yerine getirmezse onu korumam, hatta (Moskova'yı) istediklerini yapmaları için teşvik ederim." ifadesinin müttefiklerin savunma harcamalarını artırma konusunda itici güç oluşturduğu düşünülüyor.Diğer taraftan, özellikle NATO'nun Avrupalı müttefikleri arasında Rusya'nın Ukrayna ile sınırlı kalmayacağı düşüncesi ve Genel Sekreter Rutte'nin sıklıkla "Rusya'nın ittifak üyelerini gelecek 5 yıl içinde hedef alabileceği" uyarısını yinelemesinin de savunma harcamalarında artış kararını etkilediği ifade ediliyor.Ukrayna'ya destek paylaşıldıABD Başkanı Donald Trump'ın Ukrayna'ya desteğin maliyetinin de paylaşılması talebi üzerine temmuz ayında Rutte ve Trump, Ukrayna'ya silah gönderme konusunda anlaşmaya vardıklarını açıkladı.Bunun ardından ABD silahlarının Ukrayna'ya tedarikini içeren NATO'nun "Ukrayna'nın Öncelikli İhtiyaçlar Listesi" (PURL) olarak adlandırdığı yeni mekanizma kuruldu.PURL uyarınca, ABD'nin gerekli silahları üretmesi, bu silahların maliyetlerinin ise NATO müttefikleri tarafından karşılanması kararlaştırırken, ABD'nin Ukrayna'ya destek konusunda yük paylaşımı çağrısı açısından adım atılmış oldu.Dronların hava sahası ihlalleri sonrası doğu kanadı güçlendirildiNATO, eylül ayına ise Rus dronlarının Avrupa müttefiklerinin hava sahalarında gerçekleştirdiği ihlallerle başladı.Rus dronlarının Romanya, Estonya, Letonya ve Litvanya'dan sonra Polonya'nın hava sahasına girmesinin ardından NATO, doğu kanadının savunmasını güçlendirmek için "Eastern Sentry" (Doğu Gözcüsü) girişimini başlattı."Tamamen yeni bir savunma tasarımı" olarak tanımlanan Doğu Gözcüsü girişimi, Danimarka, Fransa, İngiltere, Almanya ve diğer müttefiklerle geleneksel askeri yeteneklere ek olarak dronların kullanımıyla ilgili özel zorlukları ele almak üzere tasarlanmış unsurlar eklendi.Rusya-Ukrayna Savaşı'nı sonlandırmaya yönelik ABD öncülüğündeki müzakereler sürerken, aralık ayındaki son NATO Dışişleri Bakanları toplantısında bir yandan Ukrayna'ya desteğin öneminin altı çizilirken, diğer taraftan Ukrayna'nın NATO üyeliğinin mevcut durumda mümkün olmayacağı belirginleşti.Rutte, "Ukrayna'nın NATO'ya katılabilmesi için tüm müttefiklerin oydaşması gerekiyor. Şu anda, bildiğiniz gibi Ukrayna'nın NATO'ya katılımı konusunda oydaşma yok." açıklamasında bulundu.NATO, Ankara Zirvesi'ne hazırlanacakNATO müttefikleri, 2026'da başkent Ankara'da 7-8 Temmuz'da düzenlenecek liderler zirvesi için hazırlıklara başlayacak.Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde düzenlenecek zirvede, ittifakın savunma ve caydırıcılık kabiliyetlerine ilişkin önemli kararlar alınması, Lahey Zirvesi'nde alınan taahhütlerin takibinin yapılması bekleniyor.Ev sahipliği için Türkiye'ye teşekkürlerini ileten Rutte, "Türkiye, 70 yıldan uzun süredir NATO'nun güçlü bir müttefiki olarak ortak güvenliğimize paha biçilmez katkılar sağlamaktadır." ifadesini kullandı.Daha önce 2004 yılında İstanbul'da NATO zirvesine ev sahipliği yapan Türkiye, 2026'da ikinci kez bu görevi üstlenecek.Muhabir: Şerife Çetin