Uçaklar, havacılığın "yer pilotları" dispatcherlerin kontrolünden geçmeden uçmuyor

Hava yolu operasyonlarının görünmeyen yükünü üstlenen, havacılığın "yer pilotları" olarak adlandırılan dispatcherler, planlamadan rotaya, kullanılacak yakıttan hava durumuna kadar her hesaplamayı yaparak uçuşların emniyetli yapılmasını sağlıyor.

İSTANBUL (AA) - Bir hava yolunun işletilebilmesi için lisanslı pilotlar, flight dispatcher ve teknisyenler ile kabin memuru, sertifikalı yer operasyon memuru ve load masterlara ihtiyaç duyuluyor.Halk arasında pilotlar ve kabin memurlarının bilinirliği yüksek olsa da hava yolu taşımacılığında flight dispatcherlere büyük iş düşüyor.Bir uçuşun başlangıç aşamasından sonuna kadar etkin şekilde devamlılığını sağlayan dispatcherler, uçuş hakkındaki bilgilerin gerekli birimlere aktarılması için uçuşu izliyor, sabotaj, kaza kırım, uçak kaçırma gibi acil durumları gerekli birimlere ileterek süreci yönetiyor.Hava yolu şirketlerinin programlı bir uçuşunun sağlıklı ve ekonomik şekilde gerçekleştirilebilmesi için gerekli tüm hazırlıkları yapan dispatcherler, söz konusu uçuşu sanal olarak yaşayıp meydana gelebileceğini tespit ettiği aksaklıklar için önceden önlem alıyor. Kaptan sadece kendi uçuşundan sorumluyken, dispatcherler filodaki tüm uçak ve uçuşlarda insanüstü performans gösteriyor.Dispatcherlar, tüm bunların yanı sıra hazırladıkları her uçuş planında şirket için maliyet azaltıcı çalışmalar yaparak maddi kayıpları önlüyor.AJet'te görev yapan dispatcherler, 7 Aralık Uluslararası Sivil Havacılık Günü dolayısıyla mesleklerinin detaylarını Sabiha Gökçen Uluslarası Havalimanı'nda AA muhabirine anlattı."Kaptanlar uçağa gelmeden uçuş planı üretiyoruz"AJet Uçuş Harekat Müdürü Orhan Atmaca, 23 yıllık havacılık tecrübesi olduğunu belirterek, yolcuların A noktasından B noktasına güvenli gidebilmesi için tüm uçuş planlamalarının kendileri tarafından üretildiğini anlattı.Uçuş paketi şeklinde hazırladıkları planları kaptanlara teslim ettiklerini kaydeden Atmaca, "Kaptanlar uçağa gelmeden önce tüm ilgili meydanlar, hava durumu, yolcu ve ağırlık bilgilerini derledikten sonra uçuş planı üretiyoruz. Havada uçağın izleyeceği rotayı belirleyip buna göre yakıt planlamasını yapıp, uçulacak rotadaki izinleri temin edip ekibe sağlıyoruz. İşimiz burada bitmiyor, uçak varış meydanına inene kadar takip ediyoruz." diye konuştu.Yolcuları birer misafir olarak gördüklerini, emniyetli ve konforlu yolculuk yapmalarını hedeflediklerini dile getiren Atmaca, "Örneğin, buradan Berlin'e yapılacak seferde Orta Avrupa hattında 35 bin fit civarında türbülans bekleniyordu. Bizler uçağımızı optimum seviyede planlayarak 37 bin fite tırmandırdık ve yolcularımız bu türbülanstan etkilenmedi." diye konuştu.Atmaca, uçakların rötar yapma nedenlerine değinerek, konuşmasını şöyle sürdürdü:"Rötarlarda yolcuların en çok kızdığı kişiler bizleriz. Yolcuların emniyeti ve uçuşun güvenliği için gerekli ötelemeleri yapıyoruz. İnişin emniyetli şekilde yapılabilmesi için varış meydanlarının sistemi var. Bu sistemlere göre de takip ettiğimiz hava koşulları var. Alçalacak uçak için bulutun dikey görünüşü ile park edeceği pisti yatay şekilde görebilmesi gerekiyor. Bunlar uygun olmadığı takdirde uçak kaza kırıma uğrayabilir. Hava durumu raporlarını kontrol ederek, ilgili meydanların meteoroloji birimleriyle iletişime geçerek inişe en uygun saati belirliyoruz. Hava durumu kötü olduğunda ve kar yağışı gibi sebeplerden pist inişe elverişli olmadığında uçuşu öteleyebiliyor veya iptal edebiliyoruz."Çok soğuk, fırtınalı ve karlı havaların yanı sıra çok sıcak havaların da uçuşlarda sıkıntılara neden olduğuna işaret eden Atmaca, Cidde ve Medine gibi seferlerde uçakların emniyetli şekilde kalkabilmesi için ağırlık kısıtlamalarına gidebildiklerini, nadir durumlarda valiz ve bagajları indirdiklerini söyledi."Her türlü ekstrem durumda operasyonu yönetecek birine ihtiyaç var"Atmaca, belirli dönemlerde pilotlarla birlikte gözlemci olarak uçuşa katıldıklarını, bu uçuşlarda planlamalarının, belirledikleri rotaların, yakıt hesaplamalarının uygun olup olmadığını test edebildiklerini belirtti.Mesleğinin çok bilinmediğini dile getiren Atmaca, "2007 yılında eşimi istemeye gitmiştik. Ne iş yapıyorsun diye sormuşlardı. 'Pilot musun?' hayır. 'Kulede mi çalışıyorsun?' hayır. 'Sen ne iş yapıyorsun?' dediler. O zaman mesleğimizin bilinirliğinin artması gerektiğini düşündüm. Bunun için yetiştirdiğimiz arkadaşlarımız ve sektörel bazda girişimlerimiz var." dedi.Atmaca, havacılığın mutfağının dispatcher ve operasyon kontrol birimi olduğunu belirterek, "Bizler bir hava yolunun karargah merkeziyiz. Bu karargah merkezinde havacılığın ilgili uçuş operasyonlarının beyni ve kalpleriyiz. Uçuş operasyonunun devam edebilmesi için havadayken de kaptanlarımızın gözü kulağıyız." ifadelerini kullandı.Mesleğini çok sevdiğini söyleyen Atmaca, "Stresli bir iş. Yeri geldiğinde eşinizden, sevdiklerinizden uzak kalıyorsunuz. Her türlü ekstrem durumda operasyonu yönetecek birine ihtiyaç var. Deprem, savaş, darbe girişiminde bile uçuşların emniyetli şekilde devam etmesi için buradaydık, burada olmaya devam edeceğiz." diye konuştu."Dispatcherlik ile havacılık tutkunu biri olarak işin daha çok içine girdim"AJet Operasyonel Emniyet ve Verimlilik Lideri Doğuş Suray Kara, uçuşlardan önce katedilecek hava sahalarındaki emniyet olaylarını araştırdığını, uçuşu negatif etkileyecek bir durum varsa rotaları düzenleyip kaptanla görüştüğünü, uçuşun emniyetli şekilde yapılmasını sağladığını aktardı.Yaptığı işi örneklendiren Kara, "Bildiğiniz gibi Orta Doğu'da kısmi savaşlar meydana gelebiliyor. Yayınlanan hava sahaları bilgilerine göre bu rotalardan kaçınmalar yaparak daha emniyetli ve tasarruflu bir uçuş planı oluşturuyoruz. Böylelikle yolcular fark etmese bile uçuş süresindeki değişiklikler emniyet kapsamında yapılıyor. Örneğin A noktası ile B noktası arasında bir durum varsa, bu noktalara başka bir yoldan gitmelerini sağlıyoruz." ifadelerini kullandı.Kara, mesleğe olan ilgisini, "Daha önce kabin memuru olarak çalışıyordum. 2 yılın sonunda uçuş operasyonlarının mihenk taşı olan dispatcherliği keşfedip buraya geçtim. Genelde çok bilinmeyen bir iş, bilindiği takdirde de bizim gibi tutkuyla bağlanılan bir meslek. Kabin memurluğu ile dispatcherlik birbirinden tamamen farklı. Dispatcherlik iş sahasının daha çok içinde olduğu için havacılık tutkunu biri olarak işin daha çok içine girdim." sözleriyle anlattı.Tanıştığı insanlara mesleğinden bahsettiğinde anlaşılmadığını, genelde kule ve kokpit ekibiyle karıştırıldığını söyleyen Kara, kendilerini anlamayan kişiler tarafından kokpit ekibi olarak kabul edildiklerini dile getirdi.Kara, havacılık sektöründe dispatcher olarak devam etmeyi hedeflediğini belirterek, mesleğin üniversite mezunları ve öğrenciler için bir kariyer fırsatı olacağını sözlerine ekledi.Muhabir: Başak Akbulut Yazar